گام به گام از تألیف تا چاپخانه؛ روایتی از کوشش برای فراوری 124 میلیون جلد کتاب درسی - فروش برتر

جهت دریافت مشاوره خدمات طراحی کاتالوگ از بهترین و مجربترین طراحان کشور همراه ما باشید.

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرنگاران، کتاب های درسی هر سال اول مهر به دست دانش آموزان می رسند و 9 ماه همراه هر روز آنها در پشت نیمکت های کلاس درس هستند، اما این کتاب ها برای رسیدن به دست دانش آموزان چه مراحلی را پشت سر می گذارند و چه افرادی برای فراوری کتاب های درسی فعالیت می نمایند؟

چاپخانه کتاب های درسی برای نخستین بار میزبان جمعی از خبرنگاران بود تا مراحل آماده سازی کتب درسی از تدوین محتوا تا چاپ و رسیدن آن به دست دانش آموزان معین گردد تا جمعیت 13 میلیونی دانش آموزان کشور بدانند که تهیه هر جلد کتاب درسی چه مراحل سختی را پیش رو دارد.

این روزها جمعیت زیادی برای آماده شدن کتب درسی و رساندن آن به دست دانش آموزان در ابتدای مهر در کوشش هستند و این کوشش ها در بیشتر مواقع رنگ فعالیت شبانه روزی را به خود می گیرد.

این روزها، کارشناسان بسیاری در طبقات بالایی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در خیابان کریمخان تهران سخت مشغول کوششند، کوششی برای آماده سازی محتوای کتاب های درسی تا پس از تهیه محتوا، چاپخانه کتاب های درسی مشغول به کار گردد و بر اساس همکاری تنگاتنگ تیمی متشکل از مؤلفان، کارشناسان، حروف چین ها، هنرمندان و کارگران و مسئولان چاپخانه، کتاب های درسی از 15 شهریور در استان های کشور توزیع گردد.

طبق گفته های لیدا نیک روش مدیرکل چاپ و توزیع کتب درسی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، دفاتر تألیف وظیفه تهیه محتوای کتاب های درسی را برعهده دارند و اداره نشر نیز وظیفه چاپ و توزیع را انجام می دهد.

حالا تیم آماده سازی محتوای کتاب های درسی مستقر در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، میزبان خبرنگاران هستند تا از روزنه گزارش های آنها، دانش آموزان، خانواده ها و معلمان بدانند که تهیه هر عنوان کتاب درسی یا به عبارتی بهتر آماده سازی 124 میلیون جلد کتاب درسی در 980 عنوان برای سال تحصیلی جدید چه مراحلی را پیش رو دارد؟

یکی از نکات جالبی که در بازدید از دفاتر تالیف کتب درسی توجه را جلب می نماید، ارائه محتوای دست نویس مؤلفان به تیم آماده سازی کتب درسی است که طبق اعلام کارشناسان، بعضی از این دست نوشته ها حتی از دست خط پزشکان نیز ناخواناتر است شاید به همین دلیل است که گاه یک کتاب جدیدالتألیف تا 7 بار توسط بازخوان ها مورد مطالعه و آنالیز قرار می گیرد تا با آنچه که مدنظر مؤلف است، هماهنگی داشته باشد.

طبق گفته های نیک روش، سال جاری دفاتر تألیف پس از تهیه یک صفحه از محتوای کتاب های درسی آن را بر روی سایت قرار می دادند تا همکاران نظرات خود را اعلام نمایند پس از آن کتاب ها اصلاح می شد یعنی در حین آماده سازی نظرات همکاران نیز جمع آوری می شد.

هر کتاب جدیدالتألیف یک مدیر هنری احتیاج دارد. بعضی مراحل آماه سازی کتب درسی در درون سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی انجام و بعضی فعالیت ها نیز برون سپاری می گردد.

پس از تأیید نهایی محتواهای تهیه شده توسط مؤلفان، مطالب برای حروف چینی ارسال می گردد. پس از انتها حروف چینی کار صفحه آرایی کتاب های درسی آغاز می گردد و گاه برای آماده سازی به موقع کتاب های درسی، تیم مربوطه تا پاسی از شب به فعالیت خود ادامه می دهند.

نیک روش، مدیرکل چاپ و توزیع کتب درسی می گوید: بعضی کتاب ها مانند ریاضی یا کتاب هایی که تصاویر زیادی دارند، زمان زیادی برای آماده سازی احتیاج دارند. برای آماده سازی یک کتاب یعنی از زمانی که محتوا توسط مؤلف تهیه می گردد تا ارائه آن به چاپخانه دو تا سه هفته زمان احتیاج است.

پس از طی این مراحل و آماده سازی کتاب های درسی برای ارسال به چاپخانه، یک بار دیگر مؤلفان آن را آنالیز نموده و تأیید می نمایند همچنین واحد نمونه خوانی متون را مطالعه و آنالیز می نمایند تا معین گردد در مراحل حروف چینی آن چه که مدنظر مؤلف بوده رعایت شده است یا خیر.

طبق اعلام کارشناسان واحد نمونه خوانی، کتاب های بدون تغییر 4 بار و کتاب هایی که تغییر نموده اند 7 بار خوانده می شوند تا مغایرتی میان محتوای تهیه شده با متن مدنظر مؤلف وجود نداشته باشد.

گروه هنری

گروه هنری تیمی است که مسئولیت طراحی تصاویر کتاب های درسی را بر عهده دارد. بعضی از اعضای این تیم خارج از سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی هستند، این هنرمندان کارهای خود را به تیم هنری سازمان پژوهش ارائه می نمایند و در صورت تأیید از آنها استفاده می گردد. انتخاب حروف چین و صفحه آرا نیز توسط تیم هنری انجام می گردد که این افراد با یک مدیر هنری کار را آغاز و تا انتها ادامه می دهند.

طبق گفته های مدیر واحد هنری، 20 تصویرگر، حروف چین، عکاس و رسام در این گروه فعالیت می نمایند.

وی معتقد است که رسالت کتب درسی این است تا آن چیزی که باید باشد را ارائه دهند و نباید با توجه به شخصیت های کارتونی که قهرمان دانش آموزان است، اقدام به طراحی تصاویر کتاب های درسی کرد بلکه تصاویر کتاب های درسی می توانند نقش فرهنگ سازی و آشنایی دانش آموزان با شخصیت ها و قهرمانان داخلی را ایفا نمایند.

چاپخانه کتاب های درسی

مرحله پیش از چاپ

فرآیند چاپ سه مرحله پیش از چاپ، چاپ و پس از چاپ را شامل می گردد که بخش پیش از چاپ از مرحله حروف چینی آغاز می گردد. در بخش حروف چینی می توان فونت محتوای کتاب های درسی را از 4.5 تا 12 تغییر داد. بعد از این مرحله، کار صفحه بندی کتاب های درسی آغاز می گردد.

عکس ها و تصاویر به صورت اسکنر شده تهیه می گردد که سه رنگ اصلی زرد، آبی، قرمز و مکمل مشکی پایه های اصلی برای تهیه تصاویر کتاب های درسی است که با استفاده از ترکیب آنها، رنگ های دیگر به دست می آید.

طبق گفته های داوود شایسته از اعضای هیئت مدیره شرکت افست، سی دی و پرینت محتوایی که قرار است چاپ گردد، از طرف آموزش و پرورش به چاپخانه کتاب های درسی ارائه می گردد. در مرحله پیش از چاپ، زمانی که چارچوب کلی کتاب های درسی تهیه شد و قبل از ارسال آن به چاپخانه، نمونه پیش از چاپ تهیه و به آموزش و پرورش ارائه می گردد تا پس از تأیید نهایی، به زیر چاپ برود.

مرحله چاپ

به گزارش خبرنگاران، چاپخانه اصلی کتاب های درسی، محوطه بزرگی خارج از سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی است. شرکت افست، مسئولیت چاپ کتاب های درسی را برعهده دارد.

دستگاه های متعدد چاپ، بوی رنگ و صدای ناشی از دستگاه های غول پیکر چاپ، توجه هر تازه واردی را به خود جلب می نماید. برای ما که نخستین بار به فضای چاپخانه وارد شده ایم، کار در این فضا سخت به نظر می رسد اما کارگران چاپخانه می گویند که به این شرایط عادت نموده اند.

شاید برای بسیاری از دانش آموزان و خانواده های آنها این سؤال مطرح باشد که کاغذ کتاب های درسی از چه جنسی بوده، ایرانی است یا خارجی؟

طبق گفته های شایسته، 18 هزار تن کاغذ برای فراوری کتاب های درسی استفاده می گردد و 2700 تن نیز برای فراوری شومیز یا جلد کتاب های درسی احتیاج است. از این مقدار 7 هزار تن از کاغذ مازندران که فراوری داخل است، استفاده می گردد و مابقی کاغذ خارجی است که از کشورهایی مانند فنلاند، چین و آلمان وارد می گردد و تمام کاغذهای وارداتی باید توسط سازمان استاندارد تأیید گردد.

کاغذ نیز دو نوع است، کاهی و سفید که کاغذ کاهی ارزان تر است و کاغذ سفید یا به اصطلاح شیمیایی مرغوب تر است چرا که در فراوری آن از چوب استفاده نمی گردد.

شایسته به دانش آموزان توصیه می نماید که به هیچ عنوان کتب درسی خود را سیمی ننمایند، این منجر به آسیب به بافت کتاب می گردد. صحافی کتب درسی به گونه ای است که چسب آن به آسانی باز نشده و کتاب ورق ورق نمی گردد البته وی اذعان دارد که کتاب های درسی برای استفاده 9 ماهه دانش آموزان تهیه شده است.

طارمی مدیر عامل شرکت افست نیز عنوان می نماید: این شرکت در سال 1336 تاسیس شد که یکی از فعالیت های آن چاپ کتب درسی بود و از سال 1363 سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی متعلق به وزارت آموزش و پرورش سهامدار شرکت افست شد.ماشین های چاپ این شرکت از سال 1386 وارد شده و با تحول تکنولوژی در صنعت چاپ، ماشین ها نیز تغییر نموده است. همچنین علاوه بر کتاب های درسی سالانه 38 میلیون جلد مجلات رشد توسط شرکت افست چاپ می گردد.

پای صحبت کارگران چاپخانه

کار در فضای چاپخانه به دلیل صدای ناشی از دستگاه ها، بوی رنگ، کاغذ و چسب و از سوی دیگر جابه جا کردن حجم سنگینی از کاغذها سختی های خاص خود را دارد.

بعضی از کارگران چاپخانه می گویند: به دلیل سروصدای محیط به لحاظ شنوایی دچار مشکل شده ایم و اغلب گوش هایمان سنگین است، از گوشی هم که استفاده کنیم بعد از مدتی دچار چرک گوش می شویم. به دلیل جابه جا کردن حجم سنگینی از کاغذها دچار دیسک کمر و درد گردن شده ایم و فضای محیط و بوی رنگ و کاغذ نیز به لحاظ تنفسی بعضی از افراد را دچار مشکل نموده است. در گذشته کار در چاپخانه جزو مشاغل زیان آور بود اما هم اکنون از لیست مشاغل سخت و زیان آور حذف شده است.

به گزارش خبرنگاران، ماه هاست که تعداد زیادی از مؤلفان و کارشناسان سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با همراهی کارکنان و مسئولان شرکت افست که مسئولیت چاپ کتاب های درسی را بر عهده دارند، در کوشش هستند تا کتاب های درسی برای هر سال جدید تحصیلی آماده گردد و در زمان مناسب به دست دانش آموزان برسد. این کوشش ها تابستان هر سال شدت بیشتری می گیرد و گاه احتیاج است تا برای تهیه کتاب های درسی و توزیع به هنگام آن، این تیم به صورت شبانه روزی به فعالیت خود ادامه دهد.

پ