چرا انسان می خواهد بداند اتفاقات این دنیا عادلانه است یا ناعادلانه؟ - فروش برتر

دکتر ملوین لرنر، برنده چند جایزه علمی و ملقب به پدر مطالعات روانشناسی عدالت است. این روان شناس عظیم نظریه را پایه گذاری نموده است که با وجود گذشت چند دهه همچنان موضوع نقد و آنالیز مقالات علمی پژوهشی در سراسر دنیا است. نظریه باور به دنیا عادل در دهه 80 میلادی پایه گذاری شده و همانطور که به تفصیل در کتاب خواهید خواند حاصل سال ها پژوهش و آزمایش دکتر لرنر و همکاران او در حوزه روانشناسی، روانشناسی اجتماعی و جامعه شناسی است. دلیل اینکه از سه عرصه نام برده شده، این است که تخصص دکتر لرنر روانشناسی عدالت اجتماعی است که در ایران به عنوان یک گرایش رشته دانشگاهی وجود ندارد. بنابراین ناگزیر هستیم از طبقه بندی کلی تر استفاده کنیم.

در جامعه علمی ایران نظریات دکتر لرنر شناخته شده است و محدود به چند مقاله علمی و سرانجام نامه دانشگاهی، بنابراین مترجم کتاب به عنوان یک روانشناسی احتیاج و احساس نموده که کتاب مرجع این نظریه را به فارسی برگرداند تا نقطه آغازین باشد برای ترجمه سایر کتاب های این حوزه و نیز دستاوردهای امروز تر این نظریه.

به گفته مترجم کتاب، یکی از دغدغه های دکتر لرنر، برای چاپ این کتاب به زبان فارسی میزان دقت و تطابق آن با متن اصلی است. متن اصلی نظریه باور به دنیا عادل پیچیدگی و ظرافت فراوانی دارد. توسعه دکتر لرنر به خوانندگانی که بعد از مطالعه این کتاب تصمیم بگیرند قدم برای آنالیز روانشناسی عدالت اجتماعی بگذارند این است که حتماً متن اصلی را هم مطالعه نمایند تا خطاهای و ابهامات ترجمه به اصالت نظریه باور به دنیا عادل صدمه ای نزند.

در بخش دیگری از این کتاب نویسنده در مقدمه ای می گوید: باور به دنیا عادل تلاشی است برای خلاصه کردن راههای و شاید یگانه راه کنار آمدن افراد با تجربیاتشان و دریافتن معنای آن ها در یک عبارت. به باور ما هیچ چیز در دنیا اتفاقی نیست و وقایع بر اساس الگوی رخ می دهند که نه تنها حس نظم و قابل پیش بینی بودن را انتقال می دهد بلکه حالت متقاعد نماینده متناسب بودن مستتر در این قضاوت رایج را که بله دقیقا باید همینطور بشود که شده است را القا می نماید.

دلایل زیادی وجود دارد که نشان می دهد چرا انسانها در خصوص محیط خود به این باور می رسند که وقایع به عللی پذیرفتنی و قابل درک رخ می دهند. شاید یکی از دلایل به سادگی این باشد که چنین نگرشی نسبت به واقعیت بازتابی است مستقیم از چگونگی ساختار ذهن انسان و محیط او. عناصر و تغییر ناپذیر و الگوهای موجود در محیط به شکل نمادین در ذهن تصور بازنمایی و ذخیره می شوند.

شک نیست که این دیدگاه تا حدی دارای اعتبار است و اگر به دلیل وجود حس مناسب بودن یا همان عنصر عاطفی جاری در تجربیات بشر نبود چه بسا کفایت نیز می کرد. افراد عواطف و احساسات گوناگونی دارند که به طور خاص در انتظاراتشان از دنیا مشهود است: امید، ترس، سرخوردگی و شگفتی، اعتماد، باور، ناامیدی، پیش بینی و به طور حتم تشخیص درست و غلط، خوبی، بدی، تعهد، انصاف، شایستگی، استحقاق و عدالت.

مترجم کتاب نیز در مقدمه ای بر این اثر می نویسد: اطمینان دارم با خواندن عنوان کتاب مجموعه ای از سوال ها قضاوت ها و برداشت ها به ذهنتان خطور نموده است. شاید با خود گفته اید: خوب معلوم است اساس این دنیا بر عدالت است و یا شاید بگویید تنها چیزی که در این دنیا نیست، عدالت است. چه بسا تفکرات اعتقادی شما به میان آمده باشد: خالق این دنیا عادل است پس هر آنچه رخ می دهد بر اساس حکمت است و حساب و کتابی دارد یا در همین دنیا و یا در آخرت. اگر ریز بین باشید شاید بگویید: اگر دنیا موجود زنده است که بگوییم عادل است؟ اصلاً عدالت یعنی چه؟ و اهالی عرفان شرقی خواهند پرسید: آیا از کارما خبر داری؟ و چه بسیار نگاه های دیگر.

به جرات می توان ادعا کرد که در این کتاب به تمام زاویه های ممکن پرداخته شده است و البته از نگاه یک روانشناس. خواص این یک کتاب حقوقی، مذهبی، عرفانی یا اخلاقی نیست بلکه مجموعه ای از پژوهش ها و آنالیز هایی است که روانشناسان و جامعه شناسان با در نظر دریافت بافتار های مختلف روانشناسی، حقوقی، اخلاقی و غیر آزمایشگاهی بسیار دقیق به این سوال پرداخته اند که اساساً چرا روان انسان احتیاجمند پاسخ به این سوال است که اتفاقاتی که در این دنیا رخ می دهد عادلانه است یا ناعادلانه.

صرف نظر از اینکه پاسخ این سوال چیست، معتقدم برداشت و انتخاب ما مطرح و ملاک است. شاید این دنیا عدالت محور باشد و یا شاید به دلایلی که خواهید خواند ما تمایل داریم برای خود این توهم را ایجاد کنیم که عدالتی وجود دارد چرا که در باور به این توهم تعادل روانی خود را حفظ می کنیم. به هر حال زمانی ما دوران تغییرات عظیم با سرعتی شگفت انگیز است. دنیای که در آن حتی زمان هم مفهومی است نسبی و تحول و نوع نگاه انسان به دنیا هستی هم بخشی از این تغییرات است. می دانید که علم ذرّه ای از دانش کیهانی است که توانستیم بر آن نوری بیاندازیم و با قوانین خود ساخته آن را درک و تفسیر کنیم. باور دارم در دنیای امروز قطعاً علم بشر نیز در جهت تکامل خود است و چه بسا تعاریف اولیه ما از مفاهیمی چون عدالت دنیا هستی و حتی روان انسان در حال تغییر باشد.

کتاب باور به دنیا عادل با عنوان فرعی و تحلیل مفهوم عدالت در زندگی نوشته ملوین لرنر به ترجمه شهریار وجدانی با شماره گان 200 نسخه در 322 صفحه به بهای 58 هزار تومان از سوی کتیبه پارسی و انتشارات او منتشر شده است.