نوروز در تاجیکستان چطور می گذرد؟
به گزارش فروش برتر، نوروز فقط مخصوص یک کشور نیست. شاید استفاده از لغت نوروزستان یا جغرافیای فرهنگ نوروز اصطلاح درستی باشد که باقر تعیین روزنامه نگار عنوانش کرد. به جز ایران در کشورهای دیگری مثل تاجیکستان، افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، پاکستان و ازبکستان هم آمدن بهار را جشن می گیرند. البته به جز آن ها باز هم کشورهای دیگری هستند که جشن نوروز را برگزار می نمایند. فعلا به سراغ تاجیکستان می رویم تا ببینیم نوروزشان چه تفاوت و شباهت هایی با ما دارد. قبل از اینکه تاجیکستان از کشور شوروی سابق جدا گردد کوشش زیادی برای از بین بردن فرهنگ نوروز شد. رژیم شوروی معتقد بود که جشن نوروز جشنی مذهبی است و ارتباطی با کشور ندارد. اما در سال های اخیر نوروز در میان تاجیکی ها با شکوه تر از گذشته ها جشن گرفته می گردد.
برای برگزاری جشن نوروز از یک هفته قبل در بخش های مختلف شهرها به خصوص شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان تابلوهایی نصب می گردد. بر روی این تابلوها فیلم ها و شعارهایی که رسیدن نوروز را خبر می دهند دیده می گردد. بعد از اینکه جشن نوروز در سال 2012 ثبت جهانی شد، برگزاری این جشن در سراسر تاجیکستان اهمیت بیشتری پیدا کرد. امروزه در مراکز ولایت ها و نواحی مختلف کشور مراسم نوروزی با شور و هیجان بیشتری انجام می گردد.
21 مارچ آغاز نوروز
در تاجیکستان آغاز نوروز 21 مارچ است. ممکن است که 1 فروردین باشد و یا 20 اسفند. به هر حال نوروز تاجیکستانی ها براساس تقویم میلادی 21 مارچ است. این یکی از تفاوت های نوروز ما و آن هاست.
بزرگ ترین مراسم جشن نوروز تاجیکستان در نوروزگاه شهر دوشنبه است.
ساعت تحویل سال در تاجیکستان اهمیت ندارد
تاجیکستانی ها منتظر ساعت تحویل نمی مانند؛ برعکس ما ایرانی ها که روز اول بهارمان را با ساعت خاصی آغاز می کنیم و منتظریم که توپ سال تحویل را بشنویم. به محض اینکه وارد روز 21 مارچ می شوند جشن سال نو را آغاز می نمایند درست مثل مسیحی های سراسر جهان.
جشن نوروز در نوروزگاه با تشریفات فراوان انجام می گردد.
رسم Usmakashi امروز اجرا می گردد. دختران تاجیکی مَنداب به ابرو و مژه هایشان می زنند.
نوروز شاه یا نوروزگُل
اگر در استان بَدَخشان تاجیکستان در روز 21 مارچ نوزادی به جهان بیاید اسمش را نوروزشاه یا نوروز گل می گذارند. البته بایدی در کار نیست اما به خاطر محبوبیت جشن نوروز این نام هوادار دارد.
سومنک پزی(سمنو پزی)
چند روز مانده به بهار، زنان تاجیکی سومنک می پزند؛ همان سمنوی خودمان. اینگونه به پیشواز بهار می فرایند. در ظرف های روباز گندم را خیس می نمایند و منتظر جوانه زدن دانه های گندم می مانند. سمنو در ایام نوروز مهم ترین خوراکی تاجیکستانی هاست. زنان و دختران در روز پختنش که تا صبح روز بعد طول می کشد می رقصند و آواز می خوانند. در تمام شهرها و روستاهای این کشور مراسم سومنک پزی انجام می گردد.
سمنو در نظر تاجیکی ها شفابخش است.
بوی بهار است سمنک آش نهار است سمنک
از گل گندم سمنک خوردن مردم سمنک
در مرحله آخر پخت سمنو سه یا چهار عدد سنگ داخل دیگ می اندازند که هم زدن سمنو راحت تر باشد. البته تاجیکی ها اعتقاد دارند که اگر این سنگ ها در کاسه سمنوی کسی بیفتد آن شخص به مراد دلش می رسد.
از هفت سین تا هفت میم
ما ایرانی ها نوروزمان فقط با سفره هفت سین معنا دارد، اما در تاجیکستان سفره هفت سین، هفت شین و هفت میم هم در خانه ها انداخته می گردد. شهد، شیر،شیرینی و شکر ناب، شمع، شمشاد و شایه اندر خوان، هفت شین تاجیکی هاست. هفت سینشان هم متفاوت با هفت سین ماست. به جای سماق سمبوسه می گذارند. سپند(اسپند)، سبزی(هویج)، سمنک(سمنو)، سیب، سبزه(پیازچه)، سنجد و سمبوسه اجزای دیگر این سفره هفت سین هستند. تخم مرغ رنگی، آینه و ماهی قرمزی که در سفره هفت سین ما ایرانی هاست در سفره های نوروزی تاجیکی جایی ندارد. هفت میم هم شامل ماهی سرخ، میگو، مشک، می(یک نوع نوشیدنی محلی)، میسه(نوعی گیاه کوهی بهاری)، موز و میوه است.
آماده شدن شهر برای نوروز
یک هفته قبل از نوروز همه شهرها آذین بندی می گردد. در میدان های مهم هر شهر تاجیکستان سفره هفت سین و هفت شین چیده می گردد. مثلا در شهر دوشنبه در میدان های رودکی و امیراسماعیل سامانی سفره های بزرگی چیده می گردد. تاجیک ها جشن نوروز را به خیابان ها می کشاندند و همه در آن شرکت می نمایند. در واقع نوروز در تاجیکستان فقط به خانه ها نمی آید بلکه تمام شهر را متحول می نماید. معمولا تعطیلات رسمی نوروز دو یا سه روز است. البته قبل از رسیدن نوروز دولت اعلام می نماید که چند روز تعطیل است و بنابراین قانون ثابتی در این زمینه نیست. بیشتر مراسم نوروز در خیابان ها، میدان ها و مکانی به نام نوروزگاه انجام می گردد. در شهر دوشنبه ورزشگاه بزرگی به نام نوروزگاه وجود دارد که ساختار معماری اش شما را یاد تخت جمشید می اندازد. در نوروزگاه جشن های استقبال از بهار، غرفه های مربوط به آداب و رسوم و غذاهای سنتی وجود دارد. در مراسم جشن دخترانی معروف به عروس های بهار که لباس هایی خوشرنگ می پوشند در محوطه نوروزگاه می گردند و آمدن بهار را نوید می دهند. برگزاری مسابقات کشتی، سوارکاری، اجرای موسیقی و برنامه های شاد از دیگر بخش های جشن نوروز است.
هر خانه ای در تاجیکستان مراسم نوروز را باشکوه برگزار می نماید.
مچ اندازی و به رخ کشیدن زور هم یکی دیگر از برنامه های این جشن است.
دَستَرخوان
روز اول بهار که می رسد در خانه های تاجیکی ها دَسترخوانی پهن می گردد. دسترخوان سفره ای است که سرتاسر اتاقی بزرگ گذاشته می گردد و انواع و اقسام شیرینی، میوه و غذا روی آن می گذارند. به طور کلی پختن شیرینی و سایر مواد غذایی دسترخوان از دو یا سه روز قبل آغاز می گردد. تنها قانون دسترخوان این است: سفره باید پُر باشد.
انواع و اقسام خوردنی، ترشیجات(ترشی بادمجان، هویج و...)، آجیل و شیرینی در بشقاب های کوچک و پیش دستی گذاشته می شوند. مهمان ها که می رسند کنار دسترخوان می نشینند و هر زمانی که بخواهند غذا می خورند. در اینجا چای سبز و سیاه با قوری سرو می گردد و افراد چای را با پیاله می نوشند.
دستر خوان پر است از خوراکی و شیرینی
منبع: دالاهو