مقایسه بورس ایران با 4 بورس عظیم دنیا - فروش برتر

به گزارش گروه اقتصادی خبرنگاران، بازار سرمایه ایران در حالی وارد هفتمین ماه از سال 99 شد که در ماه های گذشته هم از لحاظ رشد قیمتی در سه ماه اول سال و هم از لحاظ ریزش و اصلاح قیمتی در دوماه اخیر رکورد زده است. در این هفت ماه مسئولان مختلف به دفعات سعی در ایجاد یک جو روانی برای حمایت از بازار سرمایه داشته اند؛ برداشت از صندوق توسعه ملی، تجهیز منابع اقتصادی شرکت هایی حقوقی و... ازجمله سیاست های است که از سوی مسئولان مختلف معرفی شده است. اما یکی از سیاست های حمایتی که هم می تواند بخشی از اضافه تقاضای بازار سرمایه را پاسخ دهد و هم مانع از خروج نقدینگی از بازار شود عمق بخشی به بازار سرمایه به وسیله ورود شرکت های بورسی و افزایش عرض اولیه ها در بازار سرمایه است که این امر هم احتیاجمند ساده سازی قوانین پذیرش شرکت های بورسی است. در سال 1396 و 1397 که بازار سرمایه در دوران ساکنی به سر می برد به ترتیب شاهد 14 و 21 عرض اولیه بودیم اما در سال 1398 که رشد چندصددرصدی بازار سرمایه از این سال رقم خورد تنها 21 شرکت مجوز ورود به بازار سرمایه را پیدا کردند و این امر حاکی از نادیده گرفته شدن سیاست تسهیل ورود شرکت های بورسی در جهت حمایت از بازار از سوی مسئولان است. در این گزارش سعی در معرفی الزامات اساسی در بازار بورس ایران و مقایسه این الزامات با دیگر بورس های منتخب جهان داریم.

23 سال فعالیت و 658 نماد

بورس های اوراق بهادار با توجه به شرایط، اهداف و احتیاج های شرکت ها، بازارهای مختلفی را برای پذیرش آنها ایجاد می نمایند. هریک از این بازار ها الزامات و معیارهای ویژه خود را دارند. در بعضی از بورس های اوراق بهادار، بازاری تحت عنوان بازار برتر ایجاد شده است که شرکت های پذیرفته شده در این بازار، جزء مهم ترین و عظیم ترین شرکت های آن بورس به شمار می فرایند. معیار های پذیرش در این بازار نسبت به سایر بازار های ایجادشده در بورس اوراق بهادار سختگیرانه بوده و در بعضی موارد این بازار دارای معیار های اضافی برای پذیرش شرکت هاست. فکر اصلی ایجاد بورس اوراق بهادار تهران به سال 1315 برمی شود ولی اولین معاملات بورس تهران در سال 1346 صورت گرفت و از سال 1376 با تغییراتی اساسی که درحوزه سخت افزاری و نرم افزاری انجام دریافتد به فعالیت خود ادامه داد. قوانین سخت و الزامات زیاد برای پذیرش شرکت ها در بورس اوراق بهادار موجب شد که بسیاری از شرکت ها نتوانند مجوز های لازم برای ورود به بازار بورس را دریافت نمایند و برای شرکت ها با وجود رعایت الزامات، دریافت مجوز برای ورود به بازار بورس مساله ای زمانبر بود و شرکت ها مدت زمان زیادی را برای بهره مندی از مزایای بازار بورس باید صبر می کردند. این قوانین سختگیرانه درنهایت منجر به ایده تشکیل بازاری دیگر با قوانین آسان تر در سال 1384 شد و انتها بازار فرابورس ایران در 6 مهرماه 1388 به طور رسمی فعالیت خود را شروع کرد. اگر بنای اساسی فعالیت های بورسی ایران را از سال 1376 فرض کنیم؛ امروزه پس از 23 سال در حدود 658 نماد در بازار های بورس و فرابورس ایران فعال هستند. این قوانین سختگیرانه و الزامات متعدد نه تنها موجب شفافیت اطلاعاتی در بازار بورس ایران نشده، بلکه بنابر شواهد، ظن دستکاری در اسناد شرکت برای رعایت الزامات نیز در ذهن ها را ایجاد نموده است. اما نکته ای عجیب که در این زمینه وجود دارد؛ این است که حدود 175 نماد در بازار پایه در یکی از تابلو های زرد، نارنجی و قرمز فعال هستند که نتوانسته اند الزامات بازار بورس و فرابورس را تامین نمایند و در حال حاضر بدون رعایت الزام خاصی و تنها با تشخیص شورای بورس قابلیت نقل وانتقال در بازار را پیدا نموده اند. نمونه این امر را تنها در بازار بورس استانبول می توان مشاهده کرد، با این تفاوت که در بورس آنجا این گونه شرکت ها تحت نظارت شدید هیات نظارت بازار سرمایه ترکیه هستند. از طرفی، دیگر بازار های بورسی مطرح جهان نظیر بورس لندن، وین و ژاپن اساس فعالیت های شرکت های فعال در بازار بورس خود را بر شفافیت اطلاعاتی، ارائه گزارش های مستدل و منظم برای فعالان بازار و حذف قوانینی که به فضای شفافیت اطلاعاتی کمکی نمی نماید، بنا نموده اند. اما مجموعه قوانین برای پذیرش شرکت ها در بازار بورس و فرابورس در ایران تنها منوط به الزامات حسابداری و سود سازی است و الزامات گزارش دهی و حقوق سهامداران خرد کمتر مورد توجه قرار گرفته اند.

قیف وارونه ورود به بورس ایران

بازار بورس ایران از مجموعه دو بازار بورس و فرابورس با 658 نماد معاملاتی تشکیل شده است. قوانین سختگیرانه بازار بورس موجب تشکیل بازار فرابورس در سال 1388 شد و این قوانین اصلی ترین تفاوت این دو بازار است. قوانین سختگیرانه بورس سبب شد که نماد های پذیرفته شده در آن ریسک کمتری را نسبت به فرابورس متحمل شوند. این کاهش ریسک درمورد شرکت های پذیرفته شده در بازار بورس موجب نقدشوندگی بهتر و تاثیر در انتظارات آینده سهام نسبت به شرکت های پذیرفته شده بورسی می شود. از طرفی دوره ثبت شرکت ها در فرابورس به علت ساده تر بودن شرایط پذیرش نسبت به بورس کمتر است و آخرین تفاوت این دو بازار مربوط به کارمزد خرید و فروش معاملات است که در بازار فرابورس کارمزد بیشتری گرفته می شود. بازار بورس ازمجموع سه بازار و بازار فرابورس از مجموع هفت بازار ایجاد می شوند. یکی از بازار های فرابورس بازار پایه است که در جهت برنامه های توسعه کشور ایجاد شده و براساس یکی از الزامات ماده قانون برنامه پنجم توسعه و ماده 36 احکام دائمی برنامه های توسعه کشور که می گوید هر شرکت سهامی عام باید سازوکار معاملاتی داشته باشد و باید پذیرش شود. این گونه شرکت ها تنها با تایید شورای عالی بورس وارد بازار سرمایه می شوند و ملزم به رعایت هیچ گونه از الزاماتی که برای دیگر بازار ها اعمال می شوند، نیستند.

ازمجموع 658 نمادی که در بازار سرمایه ایران وجود دارند، 175 نماد در بازار پایه فعالند که در گذشته به سه بازار پایه الف، ب و ج تقسیم می شدند و براساس تقسیم بندی جدید به سه دسته تابلوی پایه های زرد، نارنجی و قرمز تقسیم می شوند و بیشتر تحت کنترل قرار می گیرند. مورد بعدی که می توان به عنوان یک نقد بسیار مهم در پذیرش شرکت ها مطرح نمود، بی توجهی به ارائه گزارش های شرکت و نبود یک استاندارد معیار بین المللی برای ارائه این گزارش هاست. در این هنگام شرکت به صورت سلیقه ای درنحوه نوشتن گزارش ها عمل نموده و همین ها را نیز منظم منتشر نمی نماید که درنتیجه صحت آنها در هاله ای از ابهام قرار می گیرد. بنابراین این گزارش های پراکنده نه تنها کمکی به ارتقای شفافیت اطلاعات در سطح بازار سرمایه نمی نماید، بلکه عاملی برای سردرگمی افراد و ناکارایی بازار می شود. این گزارش ها از عوامل اصلی جهت دهی به فرایند بازار تلقی می شوند و در همین یک ماه اخیر که بازار سرمایه دچار نزول قیمتی شدیدی شده، بسیاری از شرکت ها با ارائه گزارشی تحت عنوان افشای اطلاعات با اهمیت سعی در بسته شدن نماد در بازار سرمایه داشته اند. بنابراین انتظار می رود سازمان بورس با ارائه راهکاری مناسب الزامات گزارش دهی را بیشتر مورد توجه قرار دهد و با ایجاد اتحادیه های حمایت از سهامداران، شرکت ها را به پاسخگویی به تمامی سهامداران در ارتباط با صحت و سقم گزارش هایی که منتشر می نمایند، وا دارد.

الزامات پذیرش شرکت ها در بورس استانبول

بورس استانبول از چهار بازار اصلی شامل بازار سهام، بازار اوراق بدهی، بازار مشتقه و بازار الماس و فلزات گرانبها تشکیل شده که هرکدام از این بازار ها دارای چندین بازار به عنوان بازار زیرمجموعه هستند. بازار سهام استانبول از مجموع هفت بازار تشکیل شده که بازار ستارگان آن به عنوان بازار برتر بورس استانبول شناخته می شود و شرکت هایی که سهام شناور آزاد آنها برابر یا بیش از 100 میلیون لیر ترکیه باشد، در این بازار جای می گیرند. البته سهام شناور آزاد شرکت های حاضر در بازار ستارگان به صورت هر 6ماه یک بار مورد بازبینی قرار می گیرد و اگر این نسبت کمتر باشد، شرکت به بازار اصلی نقل مکان می نماید. نکته ای که سبب تمایز بورس استانبول با دیگر بورس ها می شود، ایجاد بازار متنوع برای عمق بخشی و مشارکت بیشر افراد و شرکت های بورسی در بازار بورس استانبول است، اما کارآیی بازار را فدای این تنوع بخشی نمی نمایند و با نظارت پی درپی و مداوم سبب شفافیت اطلاعاتی و کارآیی بازار می شوند. به عنوان مثال یک بازار تحت عنوان بازار سهام برای سرمایه گذاران حرفه ای ایجاد نموده اند که شامل شرکت هایی است که سهام آنها به طور مستقیم به سرمایه گذاران خاص و واجد شرایط عرضه می شود. همچنین سهام بعضی از شرکت های عمومی که درنتیجه ارزیابی شرایط اقتصادی و ساختار مالکیت آنها توسط هیات بازار سرمایه ترکیه به عنوان نهاد ناظر، قابلیت معامله در بورس استانبول را ندارد، در صورت ثبت سهام این شرکت ها نزد هیات بازار سرمایه ترکیه می توانند در پلتفرم معاملاتی آزاد معامله شوند؛ که برای سرمایه گذاری دارای ریسک های بسیاری است. شاید بتوان گفت از لحاظ مجموعه قوانین و ایجاد بازار های پی درپی، بازار بورس ایران بسیار شبیه بورس استانبول است و این بورس همانند بازار بورس ایران بیشترین توجه خود را منوط به مسائل حسابداری و سودسازی شرکت ها نموده است.

الزامات پذیرش شرکت ها در بورس وین

بورس اوراق بهادار وین از چهار بازار عمده تحت عناوین برتر، استاندارد، مستقیم ممتاز و مستقیم تشکیل شده است. برای اولین بار در میان بورس های جهان، بورس وین سه نوع الزام یعنی الزامات کلی، الزامات پایه ای و الزامات گزارش دهی را برای پذیرش شرکت ها در بازار بورس انجام داد. علاوه بر این، چون بازار بورس وین تحت قوانین اتحادیه اروپاست، شرکت های عضو این بازار باید الزامات وضع شده توسط اتحادیه اروپا را نیز رعایت نمایند. تحت این مجموعه قوانین بازار بورس وین با بیشترین الزامات شفافیت اطلاعاتی فعالیت می نماید و تمامی شرکت های حاضر در این بازار ملزم به ارائه گزارش ها براساس استاندارد های حسابداری بین المللی به رسمیت شناخته شده و انتشار این گزارش ها به سه زبان انگلیسی، فرانسوی و آلمانی هستند. علاوه بر این الزامات قانونی گفته شده نیز برای اولین بار در این بورس تمامی شرکت ها به یک سامانه الکترونیکی برای انتشار سریع اطلاعات متصل شدند که به مرور زمان این عامل به تمامی بورس های جهان راه یافت. همچنین در بورس وین، اگر شرکت اقدام به خرید یا فروش سهم خود کند یا مدیران شرکت معاملاتی انجام دهند، شرکت موظف است طی دو روز بعد نسبت به این مسائل شفاف سازی کند، وگرنه معاملات نماد شرکت با وقفه روبه رو خواهد شد. علاوه بر این در راستای جلوگیری از معاملات نهانی، شرکت باید طبق قوانین سوءاستفاده از بازار، فهرست افرادی را که در داخل شرکت از اطلاعات نهانی خبر دارند، تهیه و به اطلاع فعالان بورس وین برساند. مورد دیگری را که در بورس وین به عنوان یک ویژگی کاربردی و مهم می توان ذکر کرد، الزام شرکت ها به داشتن یک بازارگردان مورد تایید است؛ به نحوی که قبل از ورود شرکت به بازار بورس باید بازارگردان آن معین شود. این امر موجب قابلیت نقدشوندگی بهتر بورس وین در مقایسه با دیگر بازار های بورس می شود.

الزامات پذیرش شرکت ها در بورس لندن

بورس اوراق بهادار لندن باتوجه به اندازه شرکت، رشد، اهداف و احتیاج های تامین اقتصادی شرکت ها در سه بازار برتر، بازار استاندارد و بازار استاندارد برای معاملات رسید سپرده جهانی تقسیم می شود. در بازار بورس لندن برای پذیرش شرکت های بورسی به جای الزامات قانونی به تعهدات مداومی که شرکت ملزم به انجام آنها است، توجه زیادی شده است. این امر موجب شفافیت اطلاعاتی بیشتر شرکت ها در بورس لندن می شود. این گزارش ها علاوه بر انتشار بیانیه موقت و بیانه های جوابگویی باید به صورت 6ماهه و سالانه طبق استاندارد های گزارش دهی اقتصادی بین المللی تهیه و انتشار یابند. نکته جالبی که در بورس لندن می توان ذکر کرد این است که برای شرکت های بورسی این حق را قائل شده اند که در مجمع عمومی با تایید حداقل 75 درصد از سهامداران می توانند پذیرش اوراق بهادار خود را لغو نمایند که این عامل در دیگر بورس های جهان به ندرت دیده می شود. نکته دیگری که در بورس لندن برای اولین بار شاهد آن بودیم این است که شرکت هایی که قصد پذیرش در بازار برتر بورس لندن را دارند، باید یک شرکت تامین سرمایه را به عنوان حامی خود به بورس معرفی نمایند. درواقع این شرکت حامی، مناسب بودن شرکت برای عرضه اولیه عمومی را آنالیز و ارزیابی می نماید و درباره قوانین پذیرش و تاییدیه اساسنامه شرکت به شرکت متقاضی مشورت می دهد. آن چیزی که از مجموعه قوانین بورس لندن متوجه می شویم این است که شرکت ها به راحتی وارد بورس لندن می شوند، ولی برای فعال ماندن در این بورس باید قوانین سختی را رعایت و شفافیت اطلاعاتی را به میزان زیادی موردتوجه خود قرار دهند.

الزامات پذیرش شرکت ها در بورس توکیو

بورس سهام توکیو یکی از معتبرترین بورس های جهانست، به طوری که ازلحاظ ارزش بازاری رتبه سوم جهان و رتبه اول آسیا را به خود اختصاص داده است. بازار بورس توکیو در مجموع از 6 بازار مختلف تشکیل شده که بازار بخش اول و بازار بخش دوم تابلو های اصلی بورس سهام توکیو هستند و به ترتیب شرکت های ژاپنی و خارجی با اندازه عظیم و متوسط در این بازار ها پذیرفته می شوند. بازار بخش اول بورس سهام توکیو ازلحاظ اندازه و نقدشوندگی به عنوان یکی از بازار ها با رتبه بالا در جهان شناخته می شود، به طوری که که سرمایه گذاران خارجی بخش عمده ای از معاملات سهام خود را در این بازار انجام می دهند. در بورس توکیو شاهد قوانین سختگیرانه ارزش بازار سهام برای پذیرش شرکت های بورسی هستیم. این عامل درکنار شرط داشتن حداقلی تعداد سهامداران موجب تشکیل اتحادیه و هیات های سهامداران خرد در بورس توکیو شده که با نظارت های خود موجب شفافیت اطلاعاتی و مانع از انجام هرگونه تخلفی از سوی شرکت می شوند. اساس کار بورس توکیو براساس روابط بین سهامداران خرد و شرکت بنا شده و به حقوق سهامداران خرد توجه بسیاری شده است، به نحوی که سازمان بورس اوراق بهادار ژاپن خود را ملزم به حفاظت از سرمایه سهامداران خود می داند و برای اولین بار در میان بورس های جهان، حقوق صاحبان سهام را به عنوان یکی از الزاماتی که شرکت های بورسی برای پذیرش باید اجرا نمایند، در میان قوانین خود جای داد. این عامل موجب شده بورس توکیو نه تنها ازلحاظ ارزش بازار و شفافیت اطلاعاتی جزء بورس های معتبر جهان باشد، بلکه ازلحاظ مشارکت مردمی و تعداد سهامداران خرد نیز در میان رتبه های برتر بازار های بورسی در سطح جهان است.