مستند رادیویی؛ ایده ای نو با حرف های بسیار - فروش برتر

مستند فرهنگ جزو برنامه های مستند محور این روزهای رادیو فرهنگ است که از شنبه تا چهارشنبه ساعت 14:30 بیشتر به شخصیت ها و چهره های فرهنگی می پردازد. موضوع مستند فرهنگ 2 آبان درباره موزه دکتر حسابی بود. سمیه نجفی، گزارشگر برنامه با حضور در موزه دکتر حسابی علاوه بر گفت و گو با مانا هلال زاده، مدیر بخش فرهنگی بنیاد علمی - فرهنگی دکتر حسابی به تشریح دیگر ابعاد این شخصیت فرهنگی پرداخت.

مانا هلال زاده به کمدهای قدیمی این موزه اشاره نمود و درباره فعالیت دکتر حسابی گفت: تمام این فیش ها فیش های دست نویس دکتر هستند. ایشان در حدود سال های 1304 و 1305 وارد ایران شدند و به برابرسازی [معادل سازی] لغات دست زدند. در هنگام ورود به ایران دکتر حسابی متوجه شدند که چقدر کلمات خارجی وارد زبان فارسی شده است و ایشان در همان سال ها به فکر معادل سازی واژگان خارجی بود. در نهایت هزاران هزار واژه ساخته شد که ویژگی اصلی شان فارسی اصیل است.

فاطمه محمدیان فر، یکی از تهیه نمایندگان مستند فرهنگ درباره فراوری این برنامه و برنامه هایی که با موضوع مستندگونه ساخته می شوند، گفت: برنامه مستند فرهنگ یکی از کارهای نو و خلاقی بود که شبکه رادیو فرهنگ انجام داد و جزو اولین ها برای استفاده از قالب مستند رادیویی بودیم.

محمدیان فر ادامه داد: مستند فرهنگ از گروهی از تهیه نمایندگان تشکیل شده که هر روز یک تهیه نماینده این برنامه را تهیه می نماید و بنده دو روز در هفته تهیه و فراوری این برنامه را بر عهده دارم. انواع قالب های مستند را هم در فراوری این برنامه مد نظر قرار دادیم که شامل مستند پرتره یا شخصیت نگاری، مستند گزارشی، مستند روایی، مستند بازسازی و ... است. یکی از ویژگی های مهم و قابل توجه در مستند پژوهش محور بودن آن است.

این تهیه نماینده شرح داد: همانطور که از نام مستند معین است، ما در مستند رادیویی مواردی را بیان می کنیم که باید تمام ابعاد آن مستند باشند. این سندیت می تواند با گفتار فرد، نزدیکان، دوستان و ... باشد. به مستند می توان از هر زاویه دیدی پرداخت. اینکه شما از چه زاویه دیدی به موضوع نگاه کنید، می تواند مستند را متفاوت کند.

وی با بیان اینکه از آنجایی که مستند رادیویی یک گونه نو در رادیو است و خیلی جای کار دارد، اضافه نمود: خیلی ها مستند رادیویی را با برنامه ترکیبی اشتباه می گیرند. اما ویژگی بارزی که این دو ساختار را از هم متمایز می نماید، مستند بودن است. یعنی در برنامه ترکیبی چندین آیتم و کلام گوینده به کار برده می گردد و یک سری آیتم ها و بخش های مختلف کنار هم قرار می گیرند. مانند مجله که با ورق زدن آن به بخش های مختلف می رسیم ، اما مستند کاملا بر اساس واقعیت و استناد به موارد موجود پیش می رود.

محمدیان فر با اشاره به جایزه ای که برای مستند شهید نادر مهدوی در اولین جشنواره ملی مستند رادیویی پژواک کسب کرد، اعلام کرد: موضوع مستند من درباره شهید نادر مهدوی بود. در مستند هم فقط در یک یا دو جا از صدای این شهید استفاده کردم. گوینده هم فقط بخش هایی را روایت کرد که فکت از آن وجود نداشت. یعنی سعی کرد صحنه را به تصویر بکشد و تصویر را به فکر مخاطب منتقل کند. اینکه در خلیج فارس چه اتفاقی افتاد، مین ها در دست شهید نادر مهدوی و هم رزمانش حمل می شد و موارد دیگر. .. البته در این مستند صداهای هم رزمان شهید و موارد مستند دیگری هم داشتم که ماجرا و افتخار آفرینی این جوان 24 ساله بوشهری و هم رزمانش را روایت کردند.

این تهیه نماینده با بیان اینکه در مستند چیدمان اطلاعات و شیوه روایت کردن مهم است، اضافه نمود: اینکه شما چطور مستندات را کنار هم قرار دهید و چگونه از مواردی که دارید بهره ببرید، زاویه دید را تغییر می دهد. بنابراین پژوهش و تسلط به موضوع در وهله اول و بعد سناریوی خوب و زاویه دید متفاوت داشتن بسیار مهم هستند.

وی در پاسخ به این سوال که گاهی ممکن است در مستند شخصیت نگاری صدای فرد یا نزدیکان آن را نداشته باشیم، آیا می توانیم از قالب بازسازی استفاده کنیم و صدای گوینده را به کار ببریم، شرح داد: بله، می توان آن صحنه را باتوجه به گفتار گوینده و اطلاعات موجود بازسازی کرد. اما این کار مستند را سخت تر می نماید. به نظر بنده در مستند لازم نیست حتما گوینده صدای خاصی داشته باشد، اتفاقاً باید صدای عام پسندی داشته باشد. البته زیبایی صدا می تواند یاری نماینده باشد، اما مهم تر این است که لحن، تکیه بر شدت صدا و انتقال مفهوم را درست انجام دهد.

محمدیان فر در پاسخ به این سوال که آیا هر شبکه رادیویی یک نوع قالب مستند را به کار می برد، گفت: تا آنجایی که اطلاع دارم، شبکه های مختلف رادیویی کوشش می نمایند از قالب های مختلف مستند استفاده نمایند. مثلاً رادیو صبا مستند گزارشی دارد. در سال های اخیر تعداد مستندهای رادیویی بیشتر شده و دلیلش هم این است که مردم دوست دارند، واقعیت ها را بدانند و آنچه می شنوند بر اساس واقعیت باشد و همگام با ماجرا پیش بروند.

تهیه نماینده مستند فرهنگ با بیان اینکه در مستند رادیویی استفاده از افکت (جلوه های صوتی) خیلی مهم است، ادامه داد: نکته مهم این است که از افکت ها چگونه و کجا استفاده کنیم. افکت ها خیلی به فضاسازی یاری می نمایند. همواره باید حونامان باشد که گوش مخاطبمان خسته نگردد و مفاهیم و محتوای برنامه درست انتقال داده گردد تا بهتر شنیده گردد.

مصاحبه از نفیسه خلیلی

خبرنگاران فرهنگی هنری رادیو تلویزیون