افزایش نرخ رسوب گذاری در خلیج گرگان؛ لایروبی به ضرر خلیج است - فروش برتر

راضیه لک در گفت وگو با پانا درباره چرایی اشتباه بودن لایروبی خلیج گرگان اظهار کرد: اکنون لایروبی می تواند به ضرر خلیج گرگان باشد و اوضاع را بدتر کند زیرا آنچه باعث شده خلیج گرگان به این روز درآید خشک شدن و افزایش نرخ رسوب گذاری و رسوبی است که وارد خلیج شده است.

رئیس سابق سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی اضافه نمود: اگر خلیج گرگان را به وسیله کانال ارتباطی که آشوراده است با دریای خزر در نظر بگیریم، اکنون آب در حال تبادل است و در بازدیدهایی که داشتیم تبادل آب دریای خزر با خلیج گرگان کامل بود.

کم عمق شدن خلیج گرگان

وی با طرح این سوال که لایروبی خلیج گرگان چه چیزی را حل خواهد نمود، شرح داد: قرار است با لایروبی، آب به منطقه برسد. اگر می خواهند لایروبی را در محل کانال ارتباطی انجام دهند، فایده ای ندارد زیرا وقتی لایروبی انجام گردد در مقدار آبی که تبادل می گردد تفاوتی ندارد و اکنون آب در حال تبادل است اما آنچه مشکل خلیج گرگان است کم عمق شدن و رسوب زیادی است که وارد خلیج گرگان شده است.

این رسوب شناس در ادامه با بیان اینکه رسوبات از سمت خشکی و بالادست وارد حوضه خلیج گرگان می گردد، گفت: این رسوبات از سمت رودخانه ها وارد خلیج گرگان می گردد یا بر اثر جریانات دریایی و از سمت دریای خزر وارد می گردد. وقتی نرخ رسوب گذاری زیاد است وزن رسوبات باعث می گردد رسوب فرونشست کند و نرخ رسوب بالا برود و خلیج گرکان به سمت خشک شدن و پُر شدن با رسوب پیش برود.

لک با بیان اینکه عمق خلیج گرکان به شدت کاهش یافته است، گفت: بسیاری از قسمت های خلیج گرگان خشک شده است. اگر قرار بود خلیج گرگان را لایروبی نمایند، این موضوع به خلیج یاری می کرد اما اگر بخواهند کانال ارتباطی را لایروبی نمایند رسوب بیشتری وارد خلیج گرگان می گردد که در نتیجه سرعت خشک شدن را افزایش می دهد چون نرخ رسوب گذاری را کماکان بالاتر می برد.

راه حل نجات خلیج گرگان

وی درباره راه حل نجات خلیج گرگان گفت: نجات خلیج گرگان خیلی راحت نیست ولی به نظر من لایروبی راه حلی است که جای بحث دارد. ضمن اینکه در ابتدا باید مدیریت آب در بالادست انجام گردد و تا جایی که می گردد مقدار ورودی رسوب به خلیج کاهش یابد و در این زمینه اگر از تله گیرهایی استفاده گردد که بتواند مانع ورود رسوب به خلیج گرگان گردد، می تواند یاری نماینده باشد. بعلاوه مقداری هم رسوبات بادی جزیره آشوراده است که وارد خلیج گرگان می گردد و اگر فنس های مخصوص نصب گردد می تواند جلوی ماسه بادی را بگیرد و به دیرتر خشک شدن خلیج یاری کند.

فرایند کاهشی سطح آب دریای خزر

رئیس پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور با اشاره به ضرورت تامین حق آبه خلیج گرگان گفت: آب شیرینی که وارد خلیج می گردد نیز باید مدیریت گردد و حق آبه خلیج تخصیص یابد اما در نهایت می توان گفت که اصلی ترین مساله، نوسان دریای آب خزر است که هیچ کسی نمی تواند برای آن کاری کند. پایین رفتن سطح آب دریای خزر باعث می گردد که سطح آب خلیج گرگان کاهش یابد. این پدیده از 15 سال گذشته، پیش بینی شد. اگر سطح آب دریای خزر پایین بیاید قسمت های زیادی از خلیج گرگان خشک می گردد. مطالعات نیز نشان می دهد سطح آب دریای خزر فرایند رو به افزایش ندارد و این مطالعات نشان می دهد در 100 سال آینده ممکن است دریای خزر نوسانات جزئی داشته باشد اما سطح آب دریای خزر فرایندی کاهشی دارد.

وی درباره ارزیابی طرح دولت برای نجات خلیج گرگان نیز گفت: بخش هایی از این طرح را دیده ام و در یک کارگروه فنی بر روی آن کار شده است اما طرح را آن گونه ندیدم که بتواند مشکل را حل نماید و جای تامل دارد.

چالش گرد و غبار ناشی از خشک شدن خلیج گرگان

لک درباره گرد و غبار ناشی از خشک شدن خلیج گرگان شرح داد: تمام حوضه های آبی که شامل دریاها، دریاچه ها و تالاب ها هستند اگر خشک شوند چون دارای رسوبات ریزدانه هستند و در جهت خشک شدن در معرض جریانات باد قرار بگیرند در هوا پخش می شوند. در واقع رسوبات ریزدانه که عمدتا 2 میکرون تا 63 میکرون است در هوا پخش گردد، می تواند مسافت های زیادی را طی کند و از آنجا که در هوا محسوس نیست نیز برای سلامت افراد بسیار خطرناک هستند چون با هوای تنفسی وارد ریه ها می شوند. بنابراین نباید اجازه دهیم محیط های آبی که ذرات ریزدانه دارد خشک گردد. اگر کف رودخانه خشک گردد خیلی نگران نیستیم چون ذرات ماسه و درشت دارند ولی انتهای رودخانه که به دریاچه می رسد دارای ذرات ریزدانه بوده که بسیار خطرناک است.

خلیج گرگان بزرگترین خلیج دریای خزر است که بر اثر پیشروی شبه جزیره میانکاله در جنوب شرقی خزر تشکیل شد و در سال 1354 به همراه تالاب میانکاله و لپوی زاغمرز، به عنوان نخستین مجموعه تالاب بین المللی دنیا در لیست تالاب های کنوانسیون رامسر به ثبت رسید تا ثابت گردد نه فقط این فرورفتگی درون قاره ای، بلکه نواحی اطراف آن شامل شبه جزیره میانکاله و تالاب بین المللی گمیشان یک مجموعه ارزشمند زیست محیطی است.

شواهد زمین شناسی نشان داده که خلیج گرگان در حدود 2 هزار و 600 سال قبل زمانی که تراز آب دریای خزر در ارتفاع 22 متر قرار داشت هنوز شکل نگرفته بود و در زمان یخبندان کوچک در تراز ارتفاعی 24 متر زبانه شبه جزیره میانکاله آغاز به پیدایش کرد و خلیج گرگان ایجاد شد. اکولوژی خلیج گرگان تحت تاثیر دریای خزر، رودهای مجاور و شبه جزیره میانکاله قرار گرفته که در رشد و تکثیر آبزیان، ماهیان استخواندار و غضروفی و جذب پرندگان مهاجر زمستانی نقش مهمی داشت و بدین جهت می توان گفت که شبه جزیره میانکاله و خلیج گرگان محیط زیست و جغرافیایی جدایی ناپذیرند.

خلیج گرگان در بخش جنوبی با استان های مازندران و گلستان احاطه شده و دارای تنوع زیستی منحصر به فرد ولی شنماینده است و نه تنها ماهیان باارزش غضروفی، ماهی سفید، ماهی کفال دارد بلکه سهم قابل توجهی از خاویار مورد احتیاج کشور را تامین می نماید.

خشکسالی و تغییر رژیم آبی، تغییرات کاربری اراضی تالاب و بهره برداری بی رویه، ورود آلاینده های صنعتی، کشاورزی و شهری، تخریب های ناشی از فشار فزاینده جمعیت بر تالاب، اجرای طرح های توسعه در اراضی غرب و شمال غرب تالاب، رسوب گذاری و سایر عوامل طبیعی تاثیرات مخربی براین زیست بوم دارد اما کاهش تراز سطح آب دریای خزر در سال های اخیر مهمترین عامل تهدید خلیج گرگان است که بسیاری از چالش های دیگر را تحت تاثیر قرار داد.